Porozumienie między przedstawicielami grup społecznych jest kluczowym zagadnieniem w miejscach, gdzie występuje różnorodność kulturowa, ekonomiczna i ideologiczna. Współczesne realia często charakteryzują się podziałami, które utrudniają dialog i współpracę. Wiele dzieł literackich podejmuje ten problem. Analiza przeszkód w budowaniu porozumienia jest kluczowa do tworzenia społeczeństw opartych na wzajemnym szacunku
Utwór Wyspiańskiego jako dramat narodowy podejmuje między innymi temat stosunków między inteligencją a chłopstwem. tworzącymi polskie społeczeństwo przełomu XIX i XX wieku. Będąca symbolem Polski bronowicka chata gości chłopów i inteligentów, których stosunki są jednym z głównych wątków utworu.
Między rozmówcami dominuje wzajemne niezrozumienie, a sami goście kierują się stereotypami. Chłopi to warstwa garnąca do poznania otaczającego ich świata i czująca potrzebę czynu. Czytają gazety i starają się być na bieżąco ze sprawami Polski . Tymczasem inteligenci, postrzegają ich przez pryzmat sielankowych wyobrażeń. Nie dostrzegają aspiracji chłopstwa, a wieś widzą jako skansen. Dobrze widać to w rozmowie Dziennikarza i Czepca oraz Radczyni z Gospodynią. Na konflikt nakłada się tło historyczne, krwawy odwet chłopów na szlachcie za długowiekowego ucisku, mowa tu o Rabacji Galicyjskiej.
Wyspiański ukazał wynik tragicznej historii i błędnych stereotypów jako przyczynę nieporozumienia między obiema grupami społecznymi.
“Cierpienia Młodego Wertera” Goethego to utwór w którym tytułowy bohater reprezentuje romantyczny indywidualizm, często stojący w opozycji do ówczesnych norm społecznych. Jego emocjonalne rozdarcie i intensywne przeżywanie, zderzają się z konsekwencjami społecznymi. Werter znajduje wybrankę, która jest już jednak zaręczona, a on pochodząc z klasy mieszczańskiej, nie znajduje swojego miejsca na salonach.
Nieprzepracowana przeszłość i narosłe wokół niej stereotypy są zarzewiem do konfliktów społecznych między grupami społecznymi. Tymczasem społeczeństwo jest jak jeden organizm - potrzebuje kooperacji wszystkich jednostek, by poprawnie funkcjonować. Smutnym jest fakt, że tak łatwo o tym zapominamy, skupiając uwagę na różnicach zamiast na wspólnym dobrze.
W dążeniu Polski do odzyskania niepodległości istotne było stworzenie nowoczesnego narodu, składającego się ze wszystkich grup społecznych. Ważną rolę w odrodzeniu Polski odegrały szczególnie dwie grupy - inteligencja i chłopstwo. Zadaniem tych pierwszych było przewodnictwo, zaś chłopstwo stanowiło fizyczną siłę narodu.
W “Weselu” Wyspiańskiego zawarte jest kilka problemów, które autor widział w polskim społeczeństwie. Istotną rzeczą są tu stosunki między chłopami a inteligencją. Autor podkreśla pozytywne aspekty obu stron, mimo, że są one obarczone wielkimi wadami. Chłopi to ludzi niezwykle chętni do czynu, jednak pozbawieni są oni podbudowy patriotyzmu, przez co potrzebowali przywództwa. Przywództwem tym potencjalnie miała być inteligencja, która przez swoje postrzeganie chłopów nie była na to gotowa. Powodowało to m.in. brak rozwoju. Interesującą postacią w utworze jest Czepiec - chłop, który w rozmowie z dziennikarzem wykazuje się inteligencją oraz ciekawością świata. Jednak kolejne sceny z jego udziałem są przepełnione negatywnymi cechami chłopów. Wyspiański Zauważa że inteligencja nie dorosła do roli wojowników o wolność, woli żyć sielanką i moda na chłopomanię.
“Lalka” Bolesława Prusa to powieść w której arystokracja zostaje przedstawiona jako klasa społeczna oderwana od realiów codziennego życia. Przykładem takiej postaci jest Izabela Łęcka, w której zakochuje się Stanisław Wokulski. Arystokraci są zwykle bierni wobec sprawy narodowej, zamiast walki pilnują swoich interesów i zostają ulegli wobec zaborcy. Mimo, że chłopi nie pojawiają się w tym utworze, to sam Wokulski jest odrzucany przez swoje pochodzenie z niższej warstwy społecznej.